“Bài thơ “Chị tôi” là của một cựu sinh viên trường Xây dựng sáng tác. Sau năm 1980, bài thơ này được Trần Tiến sử dụng để viết thành ca khúc nổi tiếng về số phận của những người thôn nữ. Đây là một tặng phẩm mà Trần Tiến đã gửi tặng người dân làng cổ Trường Yên (Hoa Lư – Ninh Bình), nơi có địa danh Cầu Đông nổi tiếng.
Theo các cụ cao niên trong làng Yên Thành, nhân vật tôi- tức tác giả bài hát là con trai út trong gia đình có 2 con gái, một con trai. Ông sinh năm 1947, bố mất sớm, mẹ ông bị ốm liệt đến năm ông 20 tuổi thì mất. Người chị cả của ông sinh năm 1940, chị còn lại sinh năm 1945. Theo phong tục cũ thì con gái phải tang cha mẹ 3 năm, đó là lý do khiến người chị cả lỡ bước khi “người đàn ông” trong bài hát không đủ kiên nhẫn để chờ đợi nữa. Người đàn ông này cũng không rõ lai lịch ngoài việc về xây chiếc cầu nối bờ sông.Sau khi chị cả mất, người em trai theo học đại học xây dựng và thường lui về sống cùng gia đình người chị thứ 2 lúc này cũng đã xa giá theo chồng. Vì thế mà những lần trở về cố hương của anh thường mang nhiều cảm xúc khi tất cả chỉ là những kỷ niệm và hồi ức bên nấm mồ người chị. Tác phẩm thơ của người kỹ sư xây dựng này trở nên nổi tiếng khi nó được đăng tải và nhạc sĩ Trần Tiến đã sử dụng để sáng tác ra bài hát “Chị tôi”. Bài hát mang đậm triết lý nhân sinh sâu sắc về thân phận của người con gái khi mà xã hội còn trọng nam khinh nữ, không thể quyết định được số phận của mình”.
Năm chị mười tám đẹp nhất làng
Bao người dạm hỏi rước kiệu sang
Nhưng mà chị bảo: “còn chưa lớn,
Chẳng dám làm dâu, sợ bẽ bàng”
Anh ở đô thành mới về đây
Công trình thủy lợi chuẩn bị xây
Ngày kia bất chợt vô tình thấy
Chị cười duyên dáng – anh đắm say
Mùa Thu năm ấy mưa nhiều quá
Công trình tạm hoãn lại ít hôm
Anh đi thăm hỏi quanh làng xóm
Nhìn thấy cô nàng dưới hoàng hôn
Hôm ấy chiều mưa, nhuộm tím buồn
Anh về thơ thẩn, nhớ chị luôn
Đêm ngồi ôm đàn nghêu ngao hát
Có người con gái ngẩn ngơ hồn
Rồi trong một buổi sáng bình minh
Anh liều gặp chị để tỏ tình
E thẹn gật đầu, chị đồng ý
Mặt trời rạng rỡ mỉm cười xinh
Mấy bận thu rồi mà chưa thấy
Anh về thưa mẹ chuyện trầu cau
Ai hỏi chị đều bênh anh ấy
Chắc đợi xây xong mấy nhịp cầu
Công trình hoàn thiện đã từ lâu
Anh về ra mắt mẹ nàng dâu
Mẹ anh mỉm cười, ưng chị lắm
Chỉ đợi tới ngày họ bên nhau
Rồi lại công trình , lại đi xa
Chẳng được mấy khi về thăm nhà
Thời gian cho chị ngày thưa thớt
Chị ngóng mỏi mòn trong thiết tha
Một buổi chiều ấy – chiều mùa đông
Hẹn ước chị buông, chị lấy chồng
Lá thư chị viết cho người cũ
Dòng chữ lem hồng giọt tình vong
Anh trở về đây lúc chiều hôm
Chị gái ngày xưa đã không còn
Mộ chị nằm đó giờ xanh cỏ
Hôm ấy chiều mưa nhuộm tím buồn
Anh ghé nhà Chị, gặp đứa em
Nó kể chuyện xưa lệ ướt mèm
“Năm đó nước về đây lớn quá
Chị không chạy kịp bởi trời đêm”
Mới nói vài câu đã vỡ òa
“Chị dặn rằng anh đang ở xa
Chuyện này sẽ khiến anh buồn lắm
Đành dối anh, chị theo người ta”
Anh đứng lặng yên giữa hoàng hôn
Cũng buổi chiều mưa ướt mất hồn
Khóc người con gái năm mười tám
Anh về thơ thẩn nhớ chị luôn
Anh có buồn không?
Có buồn không?
Anh có buồn không?
Có buồn không?
Người ta quên rồi
Người ta bỏ
Bỏ con đò nhỏ
Bỏ dòng sông
Anh có buồn không?
Có buồn không?
Việt kiều kể chuyện xứ ‘thiên đường’: Sống ở xứ này mười mấy năm, tôi biết người Mỹ quan tâm cái gì và hiểu kiểu sống theo cách “Chuyện gì của mình, mình lo!”
Sống ở xứ này mười mấy năm, tiếp xúc với rất nhiều sắc dân và tầng lớp xã hội, tôi biết người Mỹ quan tâm cái gì và hiểu kiểu “phớt tỉnh Ăng lê” rất Mỹ để mà sống theo cách “chuyện gì của mình, mình lo”.
Cuối tuần rồi, một người bạn ở Houston, sang Mỹ gần hai chục năm nhưng chưa một lần về thăm quê, gọi cho tôi nói chuyện. Bạn luôn thích nghe những mẩu chuyện quê nhà. Với bạn, nó có một sức hút vô cùng kì lạ.
Cái gì cũng sợ… chỉ vì đọc trên mạng
Việt kiều Mỹ kể chuyện đời xứ ‘thiên đường’: Thuê băng video, nhớ nhà chảy nước mắt
Mang tiếng là điện thoại cho nhau nhưng chủ yếu tôi nghe bạn độc thoại là chính. Quê mình dạo này ra sao rồi mày? Nghe đồn bờ kè dọc sông Dinh xây xong rồi đúng không? Thế là mảnh vườn nhà ngoại mày hết chịu cảnh bên bồi bên lở?
Con đường Phan Bội Châu trước nhà tụi mình làm xong chưa hay vẫn tung bụi mù và ngập ngụa khi mưa xuống? Hàng bánh xèo bà Bì, bánh canh chị Đẹt còn bán nữa hông? Mấy con nhỏ bạn mình chắc giờ chồng con đùm đề tám lớp? Sài Gòn phát triển cỡ nào? Nhiều nhà cao tầng lắm hả? Nghe nói kẹt xe và mưa xuống hay ngập? Mà mày về đó không sợ bị giựt giỏ nếu hớ hênh, qua đường không sợ xe tung, đi ăn hàng không sợ bị đau bụng? Tao lên mạng đọc báo và nghe người ta kể lại.
Nó nói một lèo không nghỉ, làm tôi ná thở nghe theo, chẳng kịp trả lời. Nó vừa dứt lời, tôi cười sằng sặc. Mày coi một năm tao về hai ba lần mà có bị gì đâu, ngoài việc ăn rồi mập ú lên qua đây giảm cân thí bà nội. Bữa nào mày thử một lần về thăm quê coi rồi biết liền, chứ rảnh quá nên toàn nghe với nói.Thiệt tình nói xong câu ấy cũng thấy chạnh lòng. Nó giờ một vợ, ba con. Gửi con vô daycare đã mắc lại sợ người ta chăm sóc không tốt nên kêu vợ nghỉ làm ở nhà giữ con cho khỏe. Ngày nào cũng rạt mặt đi làm kiếm tiền trả bill. Nhiều lúc thở than nhớ nhà, nhớ quê này nọ nhưng về một mình đâu nỡ. Còn mua một lèo mấy vé với chút tiền lận lưng, qua đây chắc trơ mỏ vài tháng.
Mà cũng thông cảm cho nó. Mỗi sáng vô Facebook hay đọc online, nếu không về thường xuyên chắc tôi sẽ ở riết bên này luôn vì sợ. Có cái chuyện chút xíu thôi mà đủ thứ chỗ đăng. Mỗi chỗ mỗi kiểu, tin tức loạn xà ngầu, mổ xẻ tùm lum khía cạnh. Rồi thiên hạ nhào vô comment, bàn tán lung tung. Chuyện xảy ra ở Hà Nội, Hải Phòng mà người ở Sài Gòn hay tận Cà Mau cứ nhảy nha nhảy nhổm cứ y như đang diễn ra sát bên cạnh mình. Rồi mặc sức mà nâng tầm quan điểm, đẩy lên thành chuyện hệ trọng.
“Phớt tỉnh Ăng lê” kiểu người Mỹ
Hồi xưa đi học, thầy tôi thường nhắc tới cụm từ “phớt tỉnh Ăng lê”, nói về sự bàng quan, phớt đời của dân Anh quốc. Lớn lên, tôi có dịp tới Anh năm lần. Đi muốn mòn dép ở London và Oxford, nên ít nhiều cũng cảm nhận được phần nào chất bất cần này. Nhưng tôi nghĩ, về sự điềm tĩnh, bàng quan và thái độ “I don’t care” (tôi không quan tâm) chắc người Anh hổng bằng người Mỹ.
Quảng trường Times Square (New York) Nước Mỹ rộng gần 10 triệu km². Bay từ bờ Đông sang bờ Tây, từ Washington, D.C. qua Los Angeles mất hết sáu tiếng đồng hồ. Lái xe chắc gần hai ngày không nghỉ. Nếu bạn lái xe ở Texas, bang lớn thứ hai (sau Alaska), cả ngày ê lưng, mỏi gối, nhìn lại vẫn chưa ra hết biên giới bang.Chắc do rộng quá nên người Mỹ ở tiểu bang này chẳng rảnh quan tâm tới tiểu bang kia. Ở thành phố này cũng chẳng cần biết thành phố kia có chuyện gì.
Nhiều khi ở cùng thành phố, nhưng sống ở con đường này chưa chắc quan tâm tới góc đường kia. Nói chi xa xôi, hàng xóm láng giềng ở cạnh nhau mấy năm, thỉnh thoảng gặp mặt thì cười một cái rồi lịch sử nói “Hi” xong xách đít bỏ đi, chứ hiếm khi dừng lại quan tâm hỏi, nhà mày có bao nhiêu người, vợ chồng đẻ được mấy con, làm ở công ty nào, chạy xe gì, hay thường mua đồ ăn ở đâu… Trừ phi những lúc họ ăn nhậu say sưa, 2, 3 giờ sáng còn mở nhạc rầm rầm, ồn ào không ngủ được, mới quan tâm gọi 911 báo cảnh sát.Khu nhà công ty tôi cho thuê, có bốn mặt đường, đi năm phút là giáp vòng. Nhưng từ góc này bước qua góc khác, an ninh đã hoàn toàn khác hẳn. Mặt bên này người ta tranh nhau mướn, còn mặt bên kia, nhà trống quá trời, giảm giá từa lưa cũng hổng ai dọn vào, vì họ hổng thấy an toàn cho lắm.Tôi biết cái người Mỹ quan tâm chính là tình hình an ninh quanh chỗ làm, nơi cư trú và mấy mall thường đi shopping. Chấm hết.
Mùa hoa anh đào Nhật ở Washington, D.C.
Ở Mỹ không có báo quốc gia, cũng không có đài truyền hình phủ sóng toàn quốc. Thậm chí mỗi bang cũng chẳng có kênh truyền hình hay tờ báo riêng biệt. Quản lý hành chính Mỹ thường chia theo từng metropolitan area hay vùng đô thị. Đó là trung tâm đông dân số bao gồm một hay nhiều thành phố lớn và các vùng phụ cận nằm trong phạm vi ảnh hưởng của đô thị này. Người ta xây dựng metropolitan theo kiểu lấy một (hay nhiều) thành phố lớn nhất làm trung tâm và xây dựng các thành phố vệ tinh xoay quanh nó.
Thông thường, vùng đô thị được đặt theo tên thành phố trung tâm lớn nhất hoặc quan trọng nhất vùng. Theo văn phòng quản lý ngân sách (United States Office of Management and Budget – OMB), Mỹ có 381 vùng đô thị với hơn 50 ngàn dân. New York, Los Angeles, Chicago, Dallas-Fort Worth, Houston, Philadelphia, Washington D.C., Miami, Atlanta và Boston là mười metropolitan đông dân nhất Mỹ.Và mỗi metropolitan có một (hay nhiều) tờ báo riêng của vùng đó. Washington D.C. có The Washington Post hay The Washington Times, Baltimore có The Baltimore Sun, Los Angeles có The LA Times, Chicago có Chicago Tribune, Chicago Sun-Time, News Sun, còn New York có NY Daily News, New York Post và nhiều tờ báo nhỏ khác. Tờ The Washington Post ở khu vực ven thủ đô cũng đưa tin và quảng cáo khác hẳn tờ báo phát hành cách đó vài mươi dặm.Các đài truyền hình nổi tiếng như CNN, ABC News, MSNBC, ESPNews, Fox News… ở mỗi metropolitan khác nhau (dẫu cùng bang) đều có đội ngũ phát thanh viên, biên tập viên riêng để phát tin tức của khu đó. Hiếm khi họ đưa tin của vùng khác, trừ những breaking news nóng hổi, như tổng thống đang đọc diễn văn ở Nhà Trắng, đức Giáo hoàng ghé thăm D.C, mọi người chờ quả cầu đón năm mới ở New York, ông kia trúng số Mega vài trăm triệu đô, hay nổ súng giết hàng loạt người ở thành phố, tiểu bang nào khác.
Một góc thủ đô Washington, D.C.
Cuộc sống xứ người có lắm chuyện để quan tâm. Lo thêm vài chuyện cách chỗ mình mấy mươi tới cả trăm dặm nữa chắc cái đầu vỡ tung mất. Thôi chuyện gì của mình, mình lo. Xảy ra gần chỗ mình thì nhảy nhổm, còn chỗ khác thì tắc lưỡi cho qua vậy.
Nhưng thỉnh thoảng, cả nước Mỹ vẫn như lên đồng, sau mỗi lần có các vụ thảm sát bằng súng ở một thành phố hay tiểu bang nào đó xa xơ xa lắc.Không khí phản đối, yêu cầu, đề nghị sục sôi trên các báo đài từ nhỏ đến to. Những cuộc biểu tình, tuần hành diễn ra rầm rộ. Tivi, radio liên tục đưa tin về các chính trị gia đề nghị quốc hội thông qua các dự luật hạn chế hay cấm súng đạn… Nhưng đâu rồi cũng lại vào đấy. Mỗi năm, việc này lặp đi lặp lại như một điều hết sức hiển nhiên vài lần, rồi sẽ chìm vào yên lặng.
Sáng sớm mở mắt ra, sợ thì có sợ nhưng người ta vẫn phải đi làm kiếm tiền chứ không là đói.
